મહારાષ્ટ્રમાં હિન્દી ભાષા ભણવી ફરજિયાત

રાજ્યભરની મરાઠી અને અંગ્રેજી માધ્યમની શાળાઓમાં ધોરણ ૧ થી ૫ સુધીના વિદ્યાર્થીઓ માટે ત્રીજી ભાષા તરીકે હિન્દીનો અભ્યાસ કરવો ફરજિયાત રહેશે.

મહારાષ્ટ્ર સરકારે નિર્ણય લીધો છે કે રાજ્યભરની મરાઠી અને અંગ્રેજી માધ્યમની શાળાઓમાં ધોરણ ૧ થી ૫ સુધીના વિદ્યાર્થીઓ માટે ત્રીજી ભાષા તરીકે હિન્દીનો અભ્યાસ કરવો ફરજિયાત રહેશે. વિરોધ પક્ષો કોંગ્રેસ અને રાજ ઠાકરેની મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના (MNS)એ રાજ્યની ભાજપ સરકારના આ પગલા સામે વાંધો ઉઠાવ્યો છે. હવે આખો મામલો શું છે અને ભાજપ શા માટે ત્રણ ભાષાની નીતિ અપનાવી રહ્યું છે તે સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ.

મહારાષ્ટ્રમાં દેવેન્દ્ર ફડણવીસ સરકારે બુધવારે શાળાઓમાં તબક્કાવાર રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ, ૨૦૨૦ લાગુ કરવાને ધ્યાનમાં રાખીને હિન્દી ભાષા પર નિર્ણય લીધો છે. જો કે ત્રણ ભાષાની ફોર્મ્યુલા હાલમાં માત્ર માધ્યમિક શિક્ષણમાં જ લાગુ છે, પરંતુ ફડણવીસ સરકારના નિર્ણય બાદ મહારાષ્ટ્રમાં પ્રાથમિક શિક્ષણથી તેની શરૂઆત થશે. સરકારના આ નિર્ણયથી ખાસ કરીને મરાઠી માધ્યમ અને અંગ્રેજી માધ્યમની શાળાઓમાં અભ્યાસક્રમમાં મોટો ફેરફાર આવશે કારણ કે હવે તેઓએ ધોરણ ૧ થી જ બાળકોને હિન્દી શીખવવી પડશે.

મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના, કોંગ્રેસ અને એનસીપી (શરદ પવાર જૂથ) સહિત અનેક વિપક્ષી પક્ષોએ આ પગલાનો સખત વિરોધ કર્યો છે અને તેને હિન્દી લાદવાનું અને મરાઠી ગૌરવ પર હુમલો ગણાવ્યું છે. MNS ચીફ રાજ ઠાકરેએ સરકારને ચેતવણી આપતાં સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ X પર પોસ્ટ કરીને લખ્યું, ‘અમે હિંદુ છીએ પણ હિન્દી નથી! જો તમે મહારાષ્ટ્ર પર હિન્દીકરણ લાદવાનો પ્રયાસ કરશો તો મહારાષ્ટ્રમાં સંઘર્ષ અનિવાર્ય છે.

આ બધું જોઈને સ્પષ્ટ થાય છે કે સરકાર જાણી જોઈને આ સંઘર્ષ ઊભો કરી રહી છે. શું આ બધી અટકળો આગામી ચૂંટણીમાં પોતાના ફાયદા માટે મરાઠી-વિ-મરાઠી સંઘર્ષ સર્જવા માટે છે? રાજ્યમાં બિન-મરાઠી ભાષી લોકોએ પણ સરકારની આ યોજનાને સમજવી જોઈએ. એવું નથી કે તેને તમારી ભાષા પ્રત્યે ખાસ પ્રેમ છે. તેઓ તમને ઉશ્કેરીને તેમના રાજકીય એજન્ડાને આગળ વધારવા માંગે છે.

મહારાષ્ટ્રમાં ધોરણ ૧ થી ૫ સુધી હિન્દી ફરજિયાત છે

MNS વડાએ કહ્યું, ‘મહારાષ્ટ્રમાં ધોરણ ૧ થી હિન્દી ભાષાનું ફરજિયાત શિક્ષણ સહન કરવામાં આવશે નહીં. શાળા પ્રશાસને ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે શાળાના અભ્યાસક્રમના હિન્દી પુસ્તકો દુકાનોમાં વેચવામાં આવશે નહીં અને શાળાઓને તે પુસ્તકો વિદ્યાર્થીઓમાં વહેંચવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં. દરેક રાજ્યમાં તેની સત્તાવાર ભાષાને જ માન આપવું જોઈએ!

શું આવતીકાલે તમામ રાજ્યોમાં પ્રાથમિક સ્તરેથી મરાઠી ભાષા શીખવવામાં આવશે? ના, ખરું ને? તો પછી આવી મજબૂરી શા માટે? હું સરકારને અપીલ કરું છું કે આ મુદ્દાને આગળ ન ઉઠાવો. પરંતુ જો તમે આ કોલને પડકારવા જઈ રહ્યા છો અને હિન્દી લાદવાના છો તો સંઘર્ષ અનિવાર્ય છે અને તેના માટે સરકાર પોતે જ જવાબદાર રહેશે. તેથી સરકારે જનભાવનાને માન આપીને આ નિર્ણય તાત્કાલિક પાછો ખેંચવો જોઈએ.

કોંગ્રેસના નેતા વિજય વડેટ્ટીવારે આ પગલાની ટીકા કરી અને તેને મરાઠી ‘ઓળખ’ પર હુમલો ગણાવ્યો. તેમણે પૂછ્યું, ‘જો હિન્દી વૈકલ્પિક હોત તો અમને વાંધો ન હોત. પરંતુ તેને ફરજિયાત બનાવવું એ લાદવાની બાબત છે. શું તેઓ મરાઠીને ઉત્તર પ્રદેશ કે મધ્ય પ્રદેશમાં ત્રીજી ફરજિયાત ભાષા બનવા દેશે.’

દરમિયાન, જયંત પાટીલે ખાસ કરીને નાના બાળકો પર અભ્યાસના ભારણ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે બાળકો પહેલેથી જ મરાઠી અને અંગ્રેજી સાથે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે. હિન્દીને ફરજિયાત બનાવવાથી દબાણ વધુ વધશે. તેમને પહેલા તેમની માતૃભાષામાં નિપુણતા પ્રાપ્ત કરવા દો.

દેવેન્દ્ર ફડણવીસે કેન્દ્રની ભાષા નીતિની પ્રશંસા કરી હતી

મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસે રાજ્યના પગલાનો બચાવ કર્યો છે અને કેન્દ્રની ભાષા નીતિની પ્રશંસા કરી છે. મુખ્યમંત્રીએ કહ્યું કે જો કોઈને અંગ્રેજી શીખવું હોય તો તે અંગ્રેજી શીખી શકે છે. જો કોઈ બીજી ભાષા શીખવા માંગે છે, તો કોઈને બીજી ભાષા શીખવાથી કોઈ રોકતું નથી. દરેકને મરાઠી જાણવું જોઈએ. ઉપરાંત, આપણે આપણા દેશની અન્ય ભાષાઓ પણ જાણવી જોઈએ. કેન્દ્ર સરકારે આ અંગે વિચાર્યું છે. કેન્દ્ર સરકાર માને છે કે આપણા દેશમાં વાતચીતની એક જ ભાષા હોવી જોઈએ. આ પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.