ભારતમાં ઘણા સમયથી અટકી પડેલી વસ્તી ગણતરીને લઈને મહત્વપૂર્ણ અપડેટ મળી રહ્યું છે. દેશમાં આગામી વસ્તીગણતરી ૧ માર્ચ, ૨૦૨૭ થી બે તબક્કામાં શરૂ થશે. આ વખતેની વસ્તીગણતરીમાં એક મહત્વપૂર્ણ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં જાતિની કૉલમ પણ શામેલ કરવામાં આવ્યો છે, જેની લાંબા સમયથી માંગ કરવામાં આવી રહી હતી. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ લદ્દાખ અને જમ્મુ-કાશ્મીર, તેમજ હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડ જેવા બર્ફીલા રાજ્યોમાં વસ્તીગણતરી ઓક્ટોબર ૨૦૨૬ થી શરૂ થશે.
વસ્તીગણતરી કર્મચારીઓ દરેક ઘરે જઈને લોકોની વિગતવાર માહિતી એકત્રિત કરશે, જેમાં તેમની જાતિની જાણકારી પણ શામેલ હશે. આ પગલું જાતિ આધારિત આંકડા એકત્રિત કરવામાં અને સમાજના વિવિધ વર્ગોની સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિને ઊંડાણપૂર્વક સમજવામાં મદદ કરશે. માનવામાં આવે છે કે જાતીય વસ્તીગણતરીના આંકડા આવ્યા બાદ ભારતમાં ઘણા મોટા પરિવર્તનો આવી શકે છે. આનો સૌથી મોટો સંભવિત બદલાવ આરક્ષણ પરની ૫૦ % ની મર્યાદામાં વધારો હોઈ શકે છે, જેની વિપક્ષ દ્વારા લાંબા સમયથી માંગ કરવામાં આવી રહી હતી.
કોવિડને કારણે સ્થગિત થયેલી ગણતરી
છેલ્લી વસ્તીગણતરી વર્ષ ૨૦૧૧ માં થઈ હતી, ત્યારે ભારતની વસ્તી ૧૨૧ કરોડથી વધુ નોંધાઈ હતી. સામાન્ય રીતે દર દસ વર્ષે થતી આ વસ્તીગણતરી ૨૦૨૧ માટે નિર્ધારિત હતી, પરંતુ કોરોના મહામારીને કારણે તેને સ્થગિત કરવી પડી હતી. ૨૦૨૧ માં પણ બે તબક્કામાં વસ્તીગણતરી કરવાનું પ્રસ્તાવિત હતું, જેમાં પ્રથમ તબક્કો એપ્રિલ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૦ દરમિયાન અને બીજો તબક્કો ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૧ માં યોજાવાનો હતો. પ્રથમ તબક્કાની તમામ તૈયારીઓ પૂર્ણ થઈ ગઈ હતી અને ૧ એપ્રિલ, ૨૦૨૦ થી કેટલાક રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં ફિલ્ડ વર્ક શરૂ થવાનું હતું, પરંતુ દેશભરમાં COVID-૧૯ મહામારીને કારણે તેને અનિશ્ચિતકાળ માટે સ્થગિત કરવામાં આવી હતી.
