પ્રથમ તબક્કાના મતદાન બાદ કોણ આગળ છે

લોકસભા ચૂંટણીના પ્રથમ તબક્કાનું મતદાન પૂર્ણ થઈ ગયું છે. આ વખતે ૬૨.૩૭ % મતદાન થતાં જનતાનો ઉત્સાહ થોડો ઓછો જોવા મળ્યો હતો. આવી ઘણી બેઠકો પ્રકાશમાં આવી છે જ્યાં ગત ચૂંટણીની સરખામણીમાં ઓછું મતદાન જોવા મળ્યું છે. હવે દાવાઓ થઈ રહ્યા છે, પક્ષોને જીતનો વિશ્વાસ છે એ તો સૌ જાણે છે, પરંતુ છેલ્લી ચૂંટણીની મતદાનની ટકાવારી સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ તો ચોક્કસથી જાણી શકાશે કે કયો પક્ષ આગળ છે.

ઓછા મતદાનની ટકાવારીથી યુપી કયા કારણે જીત્યું?

દેશનું સૌથી મોટું રાજ્ય ઉત્તર પ્રદેશ પણ સત્તાનો માર્ગ નક્કી કરે છે. પ્રથમ તબક્કામાં યુપીની ૮ બેઠકો પર મતદાન થયું હતું, ત્યાં પણ ૬ બેઠકો હાઈપ્રોફાઈલ ગણી શકાય. તે બેઠકો પર મોટા ચહેરાઓ વચ્ચે જંગ છે. આ વખતે પ્રદીપ ચૌધરી કૈરાનામાં ભાજપ તરફથી ચૂંટણી લડી રહ્યા છે. સપાના ઇકરા હસન ઊભા છે અને બસપાના શ્રીકાંત રાણા પણ નસીબ અજમાવી રહ્યા છે. આ ચૂંટણીમાં કૈરાનામાં ઓછું મતદાન જોવા મળ્યું, ચૂંટણી પંચના જણાવ્યા અનુસાર આ વખતે અહીં ૬૧.૧૭ % મતદાન થયું છે.

કૈરાનાની સ્થિતિ

હવે કૈરાના બેઠકનો ટ્રેન્ડ દર્શાવે છે કે જ્યારે ૨૦૧૪ની લોકસભા ચૂંટણીમાં મતદાનની ટકાવારીમાં મોટો ઉછાળો જોવા મળ્યો હતો, ત્યારે તેને પરિવર્તનનો મત માનવામાં આવતો હતો, ત્યારે ભાજપે તે ચૂંટણી જીતી હતી. તેને આ રીતે સમજો, ૨૦૦૯માં કૈરાનામાં ૫૬.૫૯ % વોટિંગ થયું હતું, જ્યારે ત્યાંથી BSP જીતી હતી, પરંતુ ૨૦૧૪ની ચૂંટણીમાં આ આંકડો વધીને ૭૩.૦૮ થઈ ગયો હતો, એટલે કે વોટિંગમાં લગભગ ૧૭ %નો વધારો થયો હતો. તે જ મોટો ઉછાળો હતો જેણે કૈરાના સીટ ભાજપના હાથમાં મૂકી દીધી હતી. ત્યારબાદ ૨૦૧૯ની લોકસભા ચૂંટણીમાં કૈરાનામાં મતદાનની ટકાવારી થોડી ઘટી, આ આંકડો ૬૭.૪૧ નોંધાયો હતો, જેનો અર્થ એ થયો કે તે સમયે મતદાનની ટકાવારી ૬ %થી ઓછી હતી.

હવે કારણ કે તે ચૂંટણીમાં મત ટકાવારીમાં ઘટાડો ૨૦૧૪ જેવો ન હતો, કૈરાના બેઠક ભાજપના ખાતામાં રહી અને ત્યાં કોઈ ફેરફાર જોવા મળ્યો ન હતો. કૈરાનામાં આ વખતે ૬૧.૧૭ % મતદાન થયું છે, એટલે કે ગત વખતની સરખામણીમાં ફરી ૬ % મતદાન ઘટ્યું છે. જો આ રીતે જોવામાં આવે તો આ વખતે કૈરાના સીટ પર પણ ખેલ થઈ શકે છે. નિષ્ણાંતોનું માનવું છે કે જ્યારે ભારે મતદાન થાય છે ત્યારે પરિણામોમાં ફેરફાર થતો જોવા મળે છે, એટલે કે બહુ ઓછું મતદાન થયું હોય તો પણ પરિવર્તનના સંકેતો જોવા મળે છે અને જો ખૂબ જ વધુ મતદાન થાય તો તેના સંકેતો જોવા મળે છે.

મુઝફ્ફરનગરની સ્થિતિ

તેવી જ રીતે જો મુઝફ્ફરનગરની વાત કરીએ તો આ વખતે અહીં ૫૯.૨૯ % મતદાન થયું છે. બીજેપીએ ફરી એકવાર અહીંથી સંજીવ બાલિયાનને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે, સપાએ હરેન્દ્ર મલિકને અને બસપાએ દારા સિંહ પ્રજાપતિને તક આપી છે. સમજવા જેવી વાત એ છે કે મુઝફ્ફરનગરમાં ૨૦૦૯ની ચૂંટણીમાં ૫૪.૪૪ % મતદાન થયું હતું, જ્યારે ૨૦૧૪માં મોદી લહેર દરમિયાન મતદાનની ટકાવારી વધીને ૬૯.૭૪ થઈ ગઈ હતી. એટલે કે એક રીતે ૧૫ %નો મોટો અને નિર્ણાયક વધારો જોવા મળ્યો હતો. તે મત પરિવર્તન માટે અને ભાજપના સંજીવ બાલ્યાને આપ્યો હતો

સરખામણીમાં બહુ ઓછું નહોતું, એટલે કે પરિવર્તનની લહેર નહોતી કે કોઈ મોટી નારાજગી હતી. આ કારણથી ફરી એક વખત બીજેપીના સંજીવ બાલિયાન ત્યાંથી જીતી ગયા.

હવે જો આ વખતે આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો મુઝફ્ફરનગર સીટ પર ૫૯.૨૯ % વોટ પડ્યા હતા, એટલે કે અહીં પણ લગભગ ૯ %નો ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. આ સમયે આ ઘટેલું મતદાન ભાજપ માટે ચિંતાનું સૌથી મોટું કારણ બની શકે છે. નિષ્ણાતો સવાલ ઉઠાવી રહ્યા છે કે શું ભાજપના મતદારો વધુ પડતા આત્મવિશ્વાસના કારણે ઓછી સંખ્યામાં આવ્યા? અત્યારે કંઈ નક્કર રીતે કહી શકાય નહીં, પરંતુ છેલ્લી કેટલીક ચૂંટણીનો ટ્રેન્ડ દર્શાવે છે કે જો ઓછું મતદાન થશે તો સત્તાધારી પક્ષ માટે મુશ્કેલીઓ વધી શકે છે.

સહારનપુરની સ્થિતિ

જો યુપીની સહારનપુર સીટની વાત કરીએ તો આ વખતે અહીં ૬૫.૯૫ % મતદાન થયું છે. ભાજપે આ સીટ પરથી રાઘવ લખનપાલને ફરી તક આપી છે, જ્યારે ઈન્ડિયા એલાયન્સે ઈમરાન મસૂદને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે. BSP તરફથી માજિદ અલી ઉભા છે. ૨૦૦૯માં આ સીટ પર ૬૩.૨૫ % વોટ મળ્યા હતા.

જ્યારે બીજેપીના રાઘવ લખનપાલ જીત્યા હતા, ત્યારબાદ મોદી લહેર દરમિયાન ૧૧ %નો ઉછાળો આવ્યો હતો, પરંતુ પરિણામ એ જ રહ્યું, રાઘવની જીત. ૨૦૧૯ની વાત કરીએ તો ૭૦ % મતદાન થયું હતું, પરંતુ ફરી જીત ભાજપને મળી હતી. આનો અર્થ એ થયો કે સહારનપુર એક એવી બેઠક છે જ્યાં છેલ્લા ૧૫ વર્ષથી એક ટ્રેન્ડ ચાલુ છે, વધુ કે ઓછા વોટ ટકાવારીથી અહીં કોઈ ફરક પડતો નથી.

રામપુરની સ્થિતિ

સહારનપુરમાં આ વખતે ૬૫.૯૫ % મતદાન થયું છે, જે ગત વખત કરતાં ૪ % ઓછું છે, પરંતુ તફાવત એટલો મોટો નથી કે કોઈ મોટી રમતને અવકાશ હોય. રામપુર સીટની વાત કરીએ તો આ વખતે અહીં ૫૪.૭૭ % મતદાન થયું છે. આનાથી એ પણ સમજી શકાય છે કે છેલ્લી વખતની સરખામણીમાં ૯ % ઓછું મતદાન થયું છે, ૨૦૧૪માં જ્યારે ભાજપે સપા પાસેથી આ સીટ છીનવી લીધી હતી, ત્યારે રામપુરમાં ૨૦૦૯ની સરખામણીમાં ૭ % વધુ વોટ પડ્યા હતા. એટલે કે વોટ વધવાને કારણે ભાજપને ફાયદો થતો જણાય છે, પરંતુ રામપુરમાં આ ટકાવારી ઘટી છે, શું આપણે માની શકીએ કે સપા રામપુર સીટ ભાજપ પાસેથી છીનવી લેશે?

જ્યાં ભાજપ મજબૂત છે, ત્યાં મતદાન ઓછું છે, તેનો અર્થ શું?

ભાજપ માટે આ એક મોટી ચિંતાનું કારણ પણ બની શકે છે કે આ વખતે તે જ્યાં સૌથી મજબૂત છે ત્યાં જનતામાં ઓછો ઉત્સાહ જોવા મળ્યો છે. બિહારમાં આ વખતે માત્ર ૪૭ % મતદાન થયું છે, જે ગત વખતે ૫૩ % હતું. એ જ રીતે ગત વખતે મધ્યપ્રદેશમાં ૭૫ % મતદાન થયું હતું જે આ વખતે ઘટીને ૬૩ % થયું છે. રાજસ્થાન પર નજર કરીએ તો ત્યાં જોવામાં આવ્યું છે કે મતદાનની ટકાવારી ઘટવાથી ભાજપને વધુ નુકસાન થાય છે.

રાજસ્થાનની વોટિંગ પેટર્ન ડીકોડ થઈ

ઓછા મતદાનના કારણે ભાજપને નુકસાન થયું હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. આ વખતે રાજસ્થાનની ૧૨ બેઠકો પર ૫૭.૮૭ % મતદાન થયું હતું, ગત ચૂંટણીમાં આ આંકડો ૬૩.૭૧ % હતો. બીજું મહત્વનું પાસું એ છે કે ૧૯૯૯માં રાજસ્થાનમાં ૫૩.૩૪ % મતદાન થયું હતું, અટલ બિહારી વાજપેયી વડાપ્રધાન હતા. આ પછી, ૨૦૦૪ની ચૂંટણીમાં તે ઘટીને ૪૯.૬ % થઈ ગયો અને કોંગ્રેસને તેનો ફાયદો થયો. એ જ રીતે, ૨૦૦૯ માં ફરીથી મતદાનમાં થોડો ઘટાડો થયો હતો અને આંકડો ૪૮.૪૪ % પર પહોંચ્યો હતો અને ફરીથી કોંગ્રેસ જીતી હતી.

પરંતુ ૨૦૧૪ માં મોદી લહેર દરમિયાન, મતદાનની ટકાવારીમાં મોટો ઉછાળો આવ્યો હતો અને ભાજપે તમામ ૨૫ બેઠકો જીતી હતી, ત્યારબાદ ૨૦૧૯ માં, તેનાથી પણ મોટો ઉછાળો આવ્યો હતો અને ભાજપે ફરીથી તમામ બેઠકો કબજે કરી હતી. પરંતુ આ વખતે રમત બદલાઈ છે, રાજસ્થાનમાં માત્ર ૫૭.૮૭ % મતદાન થયું છે, જે કોંગ્રેસ માટે આશાઓ વધારી રહ્યું છે.

મતદાન ઘટતાં જ સત્તા બદલાય છે!

જો કે, જો આપણે આ મતદાન ટકાવારીથી મોટા ચિત્રને સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ, તો અહીં પણ NDA કેમ્પ માટે બહુ સારા સમાચાર નથી. છેલ્લી ૧૨ લોકસભા ચૂંટણીના પરિણામોનો અભ્યાસ કર્યા બાદ જાણવા મળે છે કે વોટ ટકાવારીમાં પાંચ વખત ઘટાડો થયો હતો અને તેનો સીધો ફાયદો વિપક્ષી પાર્ટીઓને થયો હતો અને સત્તા કેન્દ્રમાં આવી ગઈ હતી. તેની શરૂઆત ૧૯૮૦માં થઈ જ્યારે જનતા પાર્ટી વોટિંગ પછી હારી ગઈ અને ઈન્દિરા ગાંધીએ ફરીથી સરકાર બનાવી.

1989માં પણ વોટ ટકાવારીમાં ઘટાડો થયો અને કોંગ્રેસે સત્તા ગુમાવી, ત્યારબાદ વીપી સિંહ પીએમ બન્યા. ૧૯૯૧માં ફરી થોડો ઘટાડો જોવા મળ્યો અને કોંગ્રેસને તેનો ફાયદો થયો. ભારત ગઠબંધન માટે સૌથી મોટો સારો સંકેત એ છે કે ૨૦૦૪માં પણ મતદાનની ટકાવારી ઘટી હતી, જ્યારે અટલ બિહારી વાજપેયીનું શાઈનિંગ ઈન્ડિયા અભિયાન નિષ્ફળ ગયું હતું અને કોંગ્રેસે સરકાર બનાવી હતી. હવે આ વખતે ૨૦૨૪માં મોટાભાગના મોટા રાજ્યોમાં પ્રથમ તબક્કામાં ઓછું મતદાન જોવા મળ્યું છે, એટલે કે શું ભારતના લોકો માટે સારા દિવસો આવવાના છે?