આજે ગુજરાત સ્થાપના દિવસ

આજે ગુજરાતનો સ્થાપના દિવસ છે. આજની ૧ મે, ૨૦૨૪ ની વિશેષ તારીખ ગુજરાત દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે, જે ૧૯૬૦ માં આ ચોક્કસ કેલેન્ડર દિવસે રાજ્યની રચનાને ચિહ્નિત કરે છે. આ અનોખી તારીખ મૂળ ગુજરાતીઓ અને એનઆરઆઈને તેમના સમૃદ્ધ ઈતિહાસ સાથે ફરી જોડાવા અને તેમની સિદ્ધિઓ પર ગર્વ લેવાનો યોગ્ય સમય પૂરો પાડે છે. આ ખાસ દિવસ ગુજરાતને તેની ઉદ્યોગસાહસિકતા અને ભવ્ય ભૂતકાળની ઉજવણી કરવા માટે પરવાનગી આપે છે અને એકતાને મજબૂત બનાવે છે.

ગુજરાત સ્થાનપના દિવસનો ઈતિહાસ

ભારતની આઝાદી બાદ વર્ષ ૧૯૪૭ માં સરકારે દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં રજવાડાંઓને ભેગા કરીને ત્રણ રાજ્યો – સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ અને મુંબઇ રાજ્યની સ્થાપના કરી હતી. વર્ષ ૧૯૫૬ માં મુંબઇ રાજ્યોનો વિસ્તાર કરીને કચ્છ, સૌરાષ્ટ્ર અને હૈદારબાદ તેમજ મધ્યપ્રદેશના કેટલાંક વિસ્તારો ઉમેરવામાં આવ્યા અને તેને ‘બૃહદ મુંબઇ રાજ્ય’ નામ આપવામાં આવ્યું. આ નવા રાજ્યમાં ઉત્તર ગુજરાતી ભાષા બોલતા લોકો અને દક્ષિણમાં મરાઠી ભાષા બોલતા નાગરિકો રહેતા હતા.

મહાગુજરાત આંદોલન અને અલગ મરાઠી રાજ્યની માંગણી બાદ ૧ મે, ૧૯૬૦ના રોજ બૃહદ મુંબઇ રાજ્યના બે ભાગ પાડવામાં આવ્યા – તેને આજે ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આમ ૧ મેના દિવસે ગુજરાત સ્થાપના દિવસની સાથે સાથે મહારાષ્ટ્ર સ્થાપના દિવસ પણ છે. ઉલ્લખનિય છે કે, ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના મહાન સમાજ સુધારક રવિશંકર મહારાજના હસ્તે કરવામાં આવી હતી. ગુજરાત સરકારે ૧ મેને ગુજરાત ગૌરવ દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો અને દર વર્ષે આ દિવસની ધામધૂમ પૂર્વક ઉજવણી કરવામાં આવે છે.

ગુજરાત સ્થાપના દિવસનું મહત્વ

૧ મે ૧૯૬૦ના રોજ બોમ્બે રાજ્યથી અલગ થઈને ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. આ સાથે જ દેશના નકશા પર મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય પણ અસ્તિત્વમાં આવ્યું. મહાગુજરાત આંદોલન પછી ગુજરાત રાજ્યની રચનાનો માર્ગ મોકળો થયો. આનો શ્રેય ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિકને આપવામાં આવે છે. તેઓ લોકોમાં ઈન્દુ ચાચા તરીકે લોકપ્રિય હતા. આઝાદીના થોડા વર્ષોમાં જ અલગ ગુજરાત રાજ્યની માંગ ઉઠવા લાગી. આ માંગને વર્ષ ૧૯૫૫-૫૬ની આસપાસ વેગ મળ્યો.

તે સમયે કેન્દ્રમાં જવાહરલાલ નેહરુ વડાપ્રધાન હતા. શરૂઆતમાં તેઓએ આ માંગની અવગણના કરી પરંતુ જ્યારે ગુજરાતમાં અલગ રાજ્યની માંગ વધુ ઉગ્ર બની, ત્યારે કેન્દ્ર અને તત્કાલીન બોમ્બે રાજ્ય સરકારે માંગ સ્વીકારવી પડી હતી. આ સાથે બંને રાજ્યો ૧ મેના રોજ અસ્તિત્વમાં આવ્યા. એ ભાગ જ્યાં ગુજરાતી ભાષા બોલાતી હતી. તેને ગુજરાતનો એક ભાગ બનાવવામાં આવ્યો અને તે ભાગ જે મરાઠી બોલતો હતો. તેમને મહારાષ્ટ્રમાં રાખવામાં આવ્યા હતા.

અલગ રાજ્યની સ્થાપના પછી ૧ મેના રોજ ગુજરાત રાજ્ય તેનો સ્થાપના દિવસ ઉજવે છે. ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના માટે સંસદમાં બોમ્બે પુનર્ગઠન કાયદો પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. આ પછી ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રની સ્થાપના થઈ. મહારાષ્ટ્રની રચના ૧ મેના રોજ થઈ હતી. બીજા દિવસે ૨ મે ૧૯૬૦ ના રોજ ગુજરાતની રચના થઈ. બાદમાં બંને રાજ્યોનો સ્થાપના દિવસ એક જ દિવસે ઉજવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું.

ગુજરાત વિશે મહત્વના તથ્યો

ગુજરાત સ્થાપના દિવસની થીમ

૧ મેના રોજ આવતા ગુજરાત દિવસ ૨૦૨૪ની સત્તાવાર થીમ હજુ સુધી જાહેર કરવામાં આવી નથી. જો કે, ભૂતકાળના વિષયો અને વર્તમાન પ્રાથમિકતાઓના આધારે, અહીં કેટલાક સંભવિત વિષયો છે જે તમે આગામી વર્ષમાં જોઈ શકો છો:

• પ્રગતિ અને સંવાદિતાના ૭૫ વર્ષની ઉજવણી
• નવીનતા અને ટકાઉ વિકાસને અપનાવવું
• મહિલા સશક્તિકરણ, આવતીકાલને આકાર આપવી
• વારસાનું જતન કરવું, ભવિષ્યનું નિર્માણ કરવું
• વૈશ્વિક તકોનો પ્રવેશદ્વાર

ગુજરાત સ્થાપના દિવસની ઉજવણી

ગુજરાત સરકારે ૧ મેને ગુજરાત ગૌરવ દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો અને દર વર્ષે આ દિવસની ધામધૂમ પૂર્વક ઉજવણી કરવામાં આવે છે. વર્ષ ૨૦૨૩ માં ગુજરાત સરકારે જામનગર ખાતે ગુજરાત સ્થાપના દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. જોકે, લોકસભા ચૂંટણી ૨૦૨૪ને ધ્યાનમાં રાખીને હજી સુધી આ વર્ષે ક્યાં ઉજવણી થવાની છે એ નક્કી થયું નથી.