મહારાષ્ટ્રની એકનાથ શિંદેની સરકારે આજે ગાયને ‘રાજ્યમાતા’નો દરજ્જો આપતો એક મહત્વપૂર્ણ આદેશ જારી કર્યો છે. આ નિર્ણય પાછળનું મુખ્ય કારણ ભારતીય સંસ્કૃતિ અને વૈદિક કાળમાં ગાયનું મહત્વ હોવાનું કહેવાય છે. આદેશમાં જણાવાયું છે કે દેશી ગાયનું દૂધ માનવ આહાર માટે અત્યંત યોગ્ય છે અને તેનું આયુર્વેદિક દવા, પંચગવ્ય સારવાર પદ્ધતિ અને જૈવિક ખેતીમાં વિશેષ સ્થાન છે. સરકારે ગાયના દૂધ, મૂત્ર અને છાણના વિવિધ આરોગ્ય અને કૃષિ ઉપયોગોનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે. આયુર્વેદમાં ગાયના દૂધને બાળકોના વિકાસ માટે અત્યંત ફાયદાકારક કહેવાયું છે. તેમજ ગૌમૂત્રના ઔષધીય ફાયદા અને જૈવિક ખેતીમાં ગાયના છાણના ઉપયોગને ધ્યાનમાં રાખીને આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.
ભારત દેશમાં ગાયનું ઘણું મહત્વ છે. હિંદુ ધર્મમાં ગાયને માતા માનીને પૂજા કરવાની પરંપરા છે. ગાયનું દૂધ, મૂત્ર અને છાણ પણ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. ગાયનું દૂધ પણ ઘણું ફાયદાકારક છે. ગૌમૂત્રથી ઘણી બીમારીઓ દૂર થઇ શકે છે.
ગાયનો ઉપયોગ ખેતીમાં પણ થાય છે. ખેતીના કામમાં ગાયનો ઉપયોગ ખેડાણ અને ખેતરોમાં કામ કરવા માટે થાય છે. તેનાથી ખેડૂતોને આર્થિક ફાયદો થાય છે. ગાય એ મુખ્ય દૂધ ઉત્પાદક પ્રાણી છે, જે દૂધ અને ડેરી ઉત્પાદનોનો સ્ત્રોત છે. તે ઘણા પરિવારોની આવકનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે.
ગાયના છાણ અને ગૌમૂત્રનો ઉપયોગ ઓર્ગેનિક ખેતીમાં થાય છે. તે કુદરતી ખાતર તરીકે કામ કરે છે અને જમીનની ફળદ્રુપતા વધારે છે અને રાસાયણિક ખાતરોની જરૂરિયાત ઘટાડે છે. ગાય ઇકોલોજીકલ બેલેન્સ જાળવવામાં મદદ કરે છે. ગાયના છાણમાંથી જે ખાતર બને છે તે જમીન માટે મહત્વપૂર્ણ છે અને કુદરતી ખોરાકની સાંકળમાં ફાળો આપે છે.
ભારતીય સંસ્કૃતિમાં ગાયનું મહત્વ ઘણું ઊંડું છે, અને પ્રાચીન ઇતિહાસમાં ભગવાન કૃષ્ણની ગાયની સેવા તેનું પ્રતીક છે. શ્રી કૃષ્ણએ ગાયો પ્રત્યે તેમનો વિશેષ પ્રેમ અને ભક્તિ દર્શાવી છે, જેને આજે પણ આદરપૂર્વક યાદ કરવામાં આવે છે. તેમના જીવન અને વાર્તાઓ ગાયોની સંભાળ અને સંરક્ષણનો સંદેશ ફેલાવે છે. ગાયને રાષ્ટ્રમાતા જાહેર કરવા માટે ઘણા સમયથી વિવિધ જૂથો અને સંગઠનો દ્વારા ચળવળો ચાલી રહી છે. આ માંગને સમાજમાં ગાય પ્રત્યે સન્માન અને તેની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે જરૂરી પગલા તરીકે જોવામાં આવી રહી છે.
તાજેતરના વર્ષોમાં ગાયની તસ્કરી અને ગૌહત્યાના કેસોમાં થયેલા વધારાએ આ મુદ્દાને વધુ ગંભીર બનાવ્યો છે. રાજ્ય સરકારો આ સમસ્યાઓથી વાકેફ છે, પરંતુ આ બાબતો પર મજબૂત પગલાં લેવામાં ઘણી વખત નિષ્ફળ રહી છે. ગાયોના રક્ષણ માટે નક્કર પગલાંની જરૂર છે, જેથી તેમને યોગ્ય સન્માન અને રક્ષણ મળે. આ સંદર્ભમાં, ગાયને રાજમાતાનો દરજ્જો આપવાનો નિર્ણય એક સકારાત્મક પગલું હોઈ શકે છે, જે ગાયોના સંરક્ષણને પ્રોત્સાહન આપશે એટલું જ નહીં પરંતુ સમાજમાં તેમના પ્રત્યે જાગૃતિ અને સંવેદનશીલતા પણ વધારશે. આમ ગાયનું સંરક્ષણ એ માત્ર ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મુદ્દો નથી પરંતુ માનવતા, પર્યાવરણ અને કૃષિ માટે પણ ગૌમાતા મહત્વપૂર્ણ છે. આનાથી વધુ સારા સમાજ તરફ પગલાં ભરી શકાય છે.